| Trefwoord |
Omschrijving |
Gerelateerde thema's |
| ß-cellen | de cellen die insuline maken. Ze bevinen zich in de Eilandjes van Langerhans in de alvleesklier | |
| sacrocolpopexie | operatie waarbij via de buik met een kunststofmatje de top van de vagina (of de baarmoeder) aan het onderste deel van de wervelkolom wordt bevestigd | Prolaps |
| sacrospinale fixatie | operatie via de vagina waarbij de baarmoeder of vaginatop wordt opgehangen | Prolaps |
| sandwichtherapie | behandeling waarbij de operatie plaatsvindt tussen twee series chemotherapie | Eierstokkanker |
| Saneren | Letterlijk: gezond maken. Bij allergie verstaat men onder saneren het vermijden van zoveel mogelijk prikkels die een allergische reactie kunnen opwekken. Bij iemand die allergisch is voor de huisstofmijt betekent dit bijvoorbeeld het aanpassen van de inri | Astma, Allergie bij kinderen |
| Saprofiet | Plantaardig organisme dat leeft van dode organische stof. | |
| sarcoïdose | ziekte met vorming van granulomen op een of meer plaatsen in het lichaam
schizis gespleten lip en/of verhemelte | Hypofyseziekten |
| SBO | Speciaal basisonderwijs: het vroegere LOM en MLK, scholen voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden. | ADHD |
| scala media | het binnenste van de drie compartimenten van het binnenoor
| Alles over hoorproblemen |
| Scerale lens | Grote contaclens die over de hele voorkant van het oogoppervlak (hoornvlies en oogwit) reikt. | Astma |
| Scheelzien | Situatie waarbij de oogassen ten opzichte van elkaar een zodanige hoek maken dat de beide ogen niet of moeilijk tegelijkertijd naar één punt kunnen kijken. Dit kan onder andere worden veroorzaakt door een stoornis in de besturing van de oogspieren of door | |
| Scheelzien, latent | De neiging van een oog om niet evenwijdig aan het andere oog gericht te blijven, maar zodra er niet bewust meer naar iets gegeken wordt weer naar een bepaalde kant af te dwalen. Dit wordt ook wel forie genoemd. Wanneer het oog naar buiten toe afdwaalt spr | |
| scheikunde | de wetenschap die zich bezighoudt met het onderzoek van de samenstelling van de stoffen uit de (kleinste) elementen en de manier waarop deze met elkaar reacties en onderlinge verbindingen kunnen aangaan. | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu |
| Schemertoestand | Toestand van bewustzijnsvernauwing waarin handelingen worden uitgevoerd die men zich later niet meer kan herinneren. | Epilepsie |
| Schildklierafwijkingen | Afwijkingen van de schildklier kunnen we indelen in afwijkingen van de vorm en stoornissen in het functioneren. Beide aspecten kunnen uiteraard ook gecombineerd voorkomen, vandaar dat men goed naar beide aspecten moet kijken.
De diagnostische mogelijkheden bij schildklieraandoeningen zijn divers. | Schildklierafwijkingen |
| Schimmel | Aparte groep organismen die zich onderscheidt van planten, doordat zij zelf geen organische stoffen kan maken en van dieren, doordat zij zich ongeslachtelijk kan voortplanten. Gisten en paddestoelen behoren tot de schimmelfamilie. | |
| Schizofrene spectrum | Schizofrenie en alle psychiatrische aandoeningen die gelijken op schizofrenie bij elkaar genomen. | Schizofrenie |
| schizofrenie | ernstige psychiatrische ziekte die onder andere gepaard gaat met psychose | Schizofrenie, Dwangstoornissen |
| schizoïde persoonlijkheidsstoornis | persoonlijkheidsstoornis uit cluster A met als centrale kenmerk het zich terugtrekken uit sociale relaties en een beperkt vermogen om zichzelf emotioneel te uiten
| Persoonlijkheidsstoornis en nu |
| schizotypische persoonlijkheidsstoornis | persoonlijkheidsstoornis uit cluster A met als centrale kenmerk ongemak en onvermogen in sociale relaties en daarnaast vertekeningen in denken en waarnemen, en excentriek gedrag | Persoonlijkheidsstoornis en nu |
| schoonmaakdwang | vorm van een dwangstoornis waarbij de overdreven neiging om schoon te maken op de voorgrond staat | Dwangstoornissen |
| Schors, sensibele | Gebied in de grote hersenen waar de informatie vanuit de huid, de gewrichten en de spieren binnenkomt. | Vaatlijden |
| Schwabach, proef van | Proef met een stemvork om de binnenoorfunctie van de onderzoeker te vergelijken met die van de te onderzoeken persoon. Hierbij wordt de aangeslagen stemvork voor het oor van de patiënt gehouden tot deze de toon niet meer hoort, waarna de onderzoeker de st | |
| Scintigrafie | Afbeeldend onderzoek (scan) met behulp van radioactieve stoffen, zodat het af te beelden orgaan op de scan beter zichtbaar wordt. | Schildklierafwijkingen |
| Sclera | Het oogwit, bestaand uit stevig bindweefsel dat de oogbol omsluit. | |
| sclerose | verkalking | Hart- en vaatproblemen |
| Scorekaart | Een hulpmiddel om in te schatten hoe groot de kans is dat iemand met risicofactoren aan een hart- of vaatziekte overlijdt. | |
| Scotoom | Uitval van een deel van het gezichtsveld, waardoor in het beeld van het aangedane oog als het ware een 'gat' zit. Dit valt pas op wanneer men de hand voor het gezonde oog houdt en dus alleen met het aangedane oog kijkt. | |
| Scotopisch zien | Schemerzien; het zien door middel van de activering van de staafjes in het netvlies, waardoor we in zwart-wit zien en geen kleuren kunnen waarnemen. Dit in tegenstelling tot daglichtzien (fotoptisch zien) waarbij we met de kegeltjes kijken, waardoor we in | |
| Screening | Gestandaardiseerd onderzoek in een grote groep mensen naar mensen met een bepaalde aandoening. Ook het één persoon 'van top tot teen' onderzoeken zonder dat er sprake is van een bepaalde klacht wordt wel een screening genoemd (ook wel 'algehele check-up') | Cholesterol |
| seborrhoisch eczeem | ontsteking van de huid, gepaard gaande met roodheid en vettige schilfering op de plaatsen waar veel talgklieren zitten, zoals het voorhoofd | |
| seborroïsch | schilferachtig | Anticonceptie |
| second opinion | letterlijk: tweede mening. Men raadpleegt voor hetzelfde probleem een tweede arts of specialist met het doel om diens zienswijze over de diagnose of behandeling te krijgen en te vergelijken met de eerder gestelde diagnose | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu |
| secretie | uitscheiding
| Nierziekten |
| Secretiefase | Fase van de menstruele cyclus waarin de eicel is gesprongen en het baarmoederslijmvlies uitrijpt om zich voor te bereiden op een innestelend embryo. Ook wel luteale fase of uitrijpingsfase genoemd. | Endometriose |
| sectio | keizersnede
| Anticonceptie |
| secundair (bij hormoonuitval) | de oorzaak van de hormoonuitval ligt in onvoldoende stimulatie van de hormoonklier door een afwijking in de hypofyse
| Hypofyseziekten |
| Secundair gegeneraliseerde aanval | Situatie waarbij een eenvoudige partiële aanval kan overgaan in een complexe partiële aanval en/of gegeneraliseerde aanval (tonisch-clonische (grote) aanval). De plaatselijke ontlading breidt zich dan uit tot de gehele hersenen (beide hersenhelften, links | Epilepsie |
| Secundaire hypertensie | Hoge bloeddruk met een duidelijk aanwijsbare oorzaak, bijvoorbeeld hoge bloeddruk als gevolg van een nierziekte. | Hoge bloeddruk |
| secundaire hypertensie | hoge bloeddruk waaraan een specifieke ziekte ten grondslag ligt | Hart- en vaatproblemen |
| Secundaire preventie | Het bestrijden van risicofactoren bij mensen die een hart- of vaatziekte hebben (gehad). | |
| Sedatie | Het toedienen van slaapmiddelen. | |
| sedativa | groep geneesmiddelen van kalmerende geneesmiddelen of tranquillizers | Dwangstoornissen |
| seizoensafhankelijk | relatie tussen het optreden van ziekteverschijnselen en de tijd van het jaar of het seizoen, zoals bij veel mensen met een allergische aandoening het geval is (bijvoorbeeld hooikoorts) | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu |
| Seksuele minianamnese voor erectiele disfunctie | Een vragenlijst, die de dokter ter beschikking heef en die vragen bevat over het seksuele functioneren. | Erectieproblemen |
| seksuele minianamnese voor erectiele disfunctie | vragenlijst die de dokter ter beschikking heeft en die vragen bevat over het seksuele functioneren
| |
| Seksuele responscurve | De vaste lijn die de mate van seksuele opwinding aangeeft gedurende de seksuele activiteit. | Erectieproblemen |
| seksuele responscurve | vaste lijn die de mate van seksuele opwinding aangeeft gedurende de seksuele activiteit | |
| selecteren, interpreteren en manipuleren van de werkelijkheid | drie fases met een toenemend verlies van contact met de ander en met de realiteit. Selecteren doet iedereen; interpreteren en manipuleren van de werkelijkheid komt vaker voor bij mensen met persoonlijkheidsstoornis
| Persoonlijkheidsstoornis en nu |
| Selectief horen | Het vermogen om de verschillende componenten van het geluid van elkaar te onderscheiden zoals bijvoorbeeld verschillende instrumenten afzonderlijk (tijdens een concert) of een gesprek met iemand kunnen voeren in een omgeving waar ook veel anderen praten ( | |
| sella turcica | Turks zadel | Hypofyseziekten |
| seniele plaques | amyloïd tussen de hersencellen | Dementie doet ook pijn |
| Sennosiden | Bestanddelen van de sennaplant die als contact-laxans (zie contact-laxantia) werken. | |
| Sensibel | Dat deel van het zenuwstelsel dat zich bezighoudt met het ontvangen van informatie vanuit de zintuigen (zoals zien, horen, voelen, ruiken en proeven). | Multiple Sclerose |
| Sensibele schors | Gebied in de grote hersenen waar de informatie vanuit de huid, de gewrichten en de spieren binnenkomt. | Vaatlijden |
| Sensibilisatie | Het ontwikkelen van allergische (IgE-)antistoffen gericht tegen bepaalde allergene stoffen als gevolg van herhaald contact met een stof waar iemand allergisch voor is. | Allergie bij kinderen |
| sensor | hiermee kan continu de glucose worden gemeten. De sensor wordt onderhuids aangebracht en heet ook wel Continue Glucose Meting, oftewel CGM. De sensor kan diagnostisch (bijv. gedurende drie dagen via de diabetesverpleegkundige) of als therapeutische hulp (glucosetrends signaleren) worden ingezet. CGM wordt niet altijd vergoed | Diabetes en nu |
| septische abortus | abortus of miskraam die gepaard gaat met een infectie | Anticonceptie |
| septo-optische dysplasie | aanlegstoornis van de hersenen, die onder andere gepaard gaat met hypopituïtarisme | Hypofyseziekten |
| septum | tussenschot
| |
| Septum rectovaginale | Ruimte tussen de achterkant van de vagina en de voorkant van het laatste stuk van de darm (het rectum). Op deze plaats kan endometriose voorkomen. | Endometriose |
| serotonine | stof (neurotransmitter) die in bepaalde delen van de hersenen nodig is voor het overbrengen van impulsen van de ene zenuw op de andere en waarvan een verstoord evenwicht onder andere kan leiden tot depressie, angst en dwangverschijnselen | Chronische pijn, Depressief en nu, Dwangstoornissen |
| sessie | letterlijk 'zitting', bijeenkomst bijvoorbeeld in het kader van een therapie | Depressief en nu |
| sex hormone binding globuline | eiwit waarin in het bloed de geslachtshormonen gebonden zijn | Hypofyseziekten |
| Sferisch | Bolvormig, bijvoorbeeld de vorm van een brillenglas. | |
| Sfincter | Kringspier, een spier dit bij samentrekking de opening kleiner maakt of geheel afsluit, bijvoorbeeld de kringspier in de anus, de uitgang van de maag of rond de pupil van het oog. | Depressie |
| SGLT (sodium = natrium-glucose-cotransporter)-2 remmers | tabletten die de glucosespiegel verlagen door de uitscheiding van glucose via de urine te bevorderen | Diabetes en nu |
| SHBG | sex hormone binding globuline | Hypofyseziekten |
| SHBG | sex hormone-binding globulin, een eiwit dat geslachtshormonen bindt en transporteert door het bloed | Anticonceptie |
| Sheehan | Gedeeltelijke of gehele uitval van de hypofyse na een grote bloeding bij de bevalling. Sheehan is een Engelse arts. | Schildklierafwijkingen |
| Sheehan, syndroom van | hypofyse-infarct dat ontstaat tijdens een gecompliceerde bevalling met veel bloedverlies | Hypofyseziekten |
| Shock | Toestand die ontstaat door te geringe bloedtoevoer naar de weefsels ten gevolge van ondervulling van het slagaderlijke systeem (bijvoorbeeld bloedverlies bij een ongeval) en/of verwijding van het aderlijke bloedvatstelsel. Vaak gaat het om een situatie wa | Allergie bij kinderen |
| shunt | verbinding tussen ader en slagader | Nierziekten |
| SIADH | syndrome of inappropriate ADH secretion | Hypofyseziekten, Hypofyseziekten |
| Sigmareceptoren | Een van de receptoren (ontvangers) van eigengemaakte opiaten en van opiaten van buitenaf toegediend. Deze ontvangers zijn ook gevoelig voor andere stoffen. | Chronische pijn |
| Sigmoïd | Voorlaatste, S-vormige en nauwste deel van de dikke darm. | |
| Sigmoïdoscopie | Een onderzoek waarbij met een endoscoop, een soepele buis met verlichting, binnen in het voorlaatste deel van de dikke darm wordt gekeken. | |
| Sildenafil | Viagra®, een fosfodiësteraseremmer, die wordt gebruikt om een erectiestoornis te behandelen. | Erectieproblemen |
| sildenafil (Viagra®) | fosfodiësteraseremmer, die wordt gebruikt om een erectieprobleem te behandelen | |
| Siliconenlenzen | Contactlenzen vervaardigd uit siliconenrubber. Hebben goede optische eigenschappen en zijn zuurstofdoorlatend, maar laten zich moeilijk bevochtigen en bewerken tot contactlens. | |
| Silver-Russell, syndroom van | erfelijk syndroom, onder andere gepaard gaande met GHD | Hypofyseziekten |
| simms classificatie | een risico-inventarisatie die in kaart brengt welke risico’s de patiënt loopt op het mogelijk ontstaan van een ulcus of meerdere ulcera (loopt van 0 tot 3) van de voet | Diabetes en nu |
| Simulatie | Het bewust voorwenden van een klacht, bijvoorbeeld slechthorendheid als gevolg van het zich bewust afsluiten voor geluid. | |
| Simulator | Ook Lokalisator. Een apparaat waarmee bestralingsvelden worden bepaald. Het apparaat kan de bewegingen van een bestralingsapparaat nadoen (simuleren). Ook kunnen er (röntgen)foto’s mee worden gemaakt. | Kanker en radiotherapie |
| sinus carvernosus | ruimte naast de hypofyse, gevuld met bloedvaten waardoor onder andere de zenuwen lopen die van belang zijn voor de oogbewegingen | Hypofyseziekten |
| sinus petrosus inferior | sampling onderzoek waarbij bloedmonsters worden genomen uit de hypofyseaders bij de diagnostiek van het syndroom van Cushing
| Hypofyseziekten |
| sinus sphenoidalis | holte in het wiggebeen die ligt tussen de neus en het Turks zadel | Hypofyseziekten |
| Sinusknoop | Groep cellen bovenin het hart die verantwoordelijk is voor het afgeven van elektrische stroompjes waardoor de hartspiercellen samentrekken en het hart kan pompen. | Hoge bloeddruk |
| SIRE | Afkorting van stichting ideële reclame. | Manisch-depressieve stoornis |
| Sjögren, ziekte van | auto-immuunziekte waarbij vooral de traan- en speekselklieren ontstoken zijn
| |
| Sjögren, ziekte van | auto-immuunziekte waarbij vooral de traan- en speekselklieren ontstoken zijn | Nierziekten |
| Slaap | Een periodiek - meestal één keer per etmaal - optredende toestand van rust, die gepaard gaat met een verlaging van het bewustzijn en als gevolg waarvan men afgesloten is van de buitenwereld. Deze bewustzijnsverlaging is een normale toestand die (in tegens | |
| Slaap, klassieke | De gewone slaap, bestaande uit vier slaapstadia met lichte en diepe slaapfasen, waarin geen snelle oogbewegingen voorkomen (daarom ook wel non-REM-slaap genoemd). Hierna volgt het vijfde slaapstadium waarin snelle oogbewegingen voorkomen (zie REM-slaap). | |
| Slaap, paradoxale | Slaapfase gekenmerkt door kleine golven in het EEG en een sterke verlaging van de spierspanning, waarin snelle oogbewegingen (Rapid Eye Movements) voorkomen. Hiermee onderscheidt dezer slaapfase zich van de overige vier slaapfasen, waarin geen snelle oogb | |
| Slaap-apnoesyndroom | Het tijdens de slaap ten minste vijf maal per uur gedurende minstens tien seconden plotseling stokken van de ademhaling, gevolgd door luidruchtig snurken. Hierdoor slaapt men slecht en is men overdag slaperig. | |
| Slaap-waakritme | Biologische klok; het inwendig ritme in het lichaam met een gemiddelde periode van ongeveer 24 uur waarin slapen en waken elkaar afwisselen en bepaalde schommelingen in de lichaamstemperatuur en de hormoongehalten van het bloed optreden. | |
| slaapdeprivatie | het kunstmatig onthouden van slaap met een therapeutisch doel, bijvoorbeeld bij de behandeling van mensen met een ernstige depressie. Wordt ook wel toegepast bij het vermoeden op epilepsie wanneer het EEG (onderzoek van de hersenactiviteit) geen afwijking vertoont, omdat een EEG na slaapdeprivatie bij mensen met epilepsie soms duidelijker afwijkingen vertoont dan een gewoon EEG | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu |
| Slaapkwab | Temporaalkwab; het aan de zijkant gelegen deel van de hersenen, die onder meer van belang is om aanwezige informatie uit het geheugen op te diepen. | |
| Slagader | Bloedvat waarin bloed stroomt vanaf het hart naar de verschillende lichaamsdelen. | Vaatlijden |
| Slagaderverkalking | Het nauwer worden van de bloedvaten door opslag van vetachtige stoffen in de vaatwand. | Vaatlijden |
| slakkenhuis | gehoorgang met zintuigcellen, in het binnenoor | Tinnitus, Alles over hoorproblemen |
| SLE | Systemische Lupus Erythematosus, een ernstige auto-immuunziekte waarbij een groot aantal organen waaronder de huid aangetast kunnen worden | Nierziekten, Vitiligo |
| slechthorendheid, ouderdoms- | een geleidelijk ontstane vorm van slechthorendheid die zich op den duur bij vrijwel alle oudere personen voordoet | Oorsuizen |
| slechthorendheid, perceptie- | vorm van gehoorverlies dat begint in de lagere tonen, later neemt het gehoorverlies toe en wordt spraak steeds lastiger te verstaan | |
| slechthorendheid, psychogene | slechthorendheid als gevolg van het zich onbewust af willen sluiten voor onaangename situaties | Oorsuizen |
| Slechtziendheid | Oogafwijkingen waarbij de gezichtsscherpte 30% of lager is en die niet met normale brillen of contactlenzen zijn te corrigeren. | |
| Slijmverdunners | Medicijnen die dik, taai slijm vloeibaarder maken en toegepast worden bij mensen met longaandoeningen waarbij het slijm niet goed opgehoest kan worden. | Astma |
| Slijmvlies | De binnenbekleding van een hol orgaan, zoals mond of darm. Het oppervlak van slijmvlies bestaat uit een dun laagje cellen dat vochtig gehouden wordt door slijmklieren. | |
| small vessel disease | disease aandoening die ontstaat door afwijkingen in de kleine bloedvaten die diep in de hersenen liggen | Dementie doet ook pijn |
| Smetten | Rood verkleurd huidgebied in een huidplooi (bijvoorbeeld in een buikplooi of onder de borsten), vaak veroorzaakt door een gist die in een warme en vochtige omgeving goede omstandigheden vindt tot groei. | |
| smetvrees | ziekelijke angst om door vuil besmet te raken | Dwangstoornissen |
| Sneeuwblindheid | Hoornvliesontsteking die ontstaat als gevolg van een overmaat van (ultraviolet) licht in de sneeuw. | |
| soa | seksueel overdraagbare aandoening | Anticonceptie |
| sociale fobie | ziekelijke angst voor contact met andere mensen | Dwangstoornissen |
| SOD | septo-optische dysplasie | Hypofyseziekten |
| Soft | Zacht (Engels), vaak gebruikt in de benaming voor zachte contactlenzen. | |
| Soft-colors | Gekleurde zachte contactlenzen. | |
| soiling | verlies van vocht en/of slijm uit de anus | Prolaps |
| soloseteen | zender en een ontvanger met inductielus, soloapparatuur wordt gebruikt om de afstand van de spreker tot de luisteraar te verkleinen en zo het verstaan te verbeteren
| Alles over hoorproblemen |
| Somatisatiestoornis | Psychische stoornis waarbij regelmatig lichamelijke klachten (vooral pijnklachten) worden aangegeven, waarvoor bij lichamelijk onderzoek geen oorzaken te vinden zijn en waarbij de patiënt uit angst voor een ernstige ziekte zich steeds opnieuw meldt voor o | |
| somatisch | lichamelijk, op lichamelijk gebied | Depressief en nu, Dwangstoornissen |
| somatische mutatie | genetische verandering in enkele lichaamscellen of in tumorcellen en niet vanaf geboorte aanwezig | Eierstokkanker |
| Somato Sensory Evoked Potentials | Onderzoek waarbij het sensibele deel van het zenuwstelsel (de gevoelszenuwen) wordt onderzocht. Hierbij wordt een de hand of de voet een kleine elektrische schok toegediend, waarna via elektroden op de hoofdhuid wordt gemeten hoe en wanneer deze toegedien | |
| somatostatine | hormoon dat onder andere in de hypothalamus wordt gemaakt en de GH-productie door de hypofyse remt | Hypofyseziekten, Groeihormoontekort |
| somatostatine-analoog | geneesmiddel met een werking die lijkt op die van het hormoon somatostatine | Hypofyseziekten |
| Somnambulisme | Letterlijk: rondwandelen tijdens de slaap. Slaapwandelen komt voornamelijk bij kinderen tussen 6 en 12 jaar voor tijdens de diepe slaap voor in het begin van de nacht en is in de regel onschuldig. | |
| SOVA-training | Training op het gebied van sociale vaardigheden. | ADHD |
| spacing | geboortespreiding | Anticonceptie |
| Spanningsaanval | Verouderde term voor PPEA (psychogene pseudo-epileptische aanval). De verschijnselen van deze aanval lijken op epileptische aanvallen, maar berusten op psychologische of emotionele oorzaken. Epileptische aanvallen en PPEA´s kunnen samen voorkomen bij één | Epilepsie |
| Spanningshoofdpijn | Hoofdpijn die kan optreden in aanvallen of die continu aanwezig kan zijn, meestal aan beide zijden van het hoofd. De pijn voelt aan als een band om het hoofd. Wordt ook wel tension headache genoemd. | Chronische pijn |
| spasme | verkramping | Hart- en vaatproblemen |
| Spasmen | Te krachtige samentrekkingen van de spieren, leidend tot krampende pijn. | |
| Spasmolytica | Medicijnen die een krampwerende werking bezitten. | |
| Spasticiteit | Verhoogde spanning van spieren waardoor bewegingen moeilijk zijn. Komt bij een groot aantal ziekten van het zenuwstelsel voor en is geen ziekte op zich. | Multiple Sclerose |
| Spastisch bekkenbodemsyndroom | Het op het moment dat de stoelgang moet komen niet kunnen ontspannen van de spieren rond de anus of zelfs aanspannen van deze spieren. Het wordt ook wel anisme genoemd en is een van de mogelijke oorzaken van obstipatie. | |
| Spastisch colon | Ander woord voor prikkelbare darm syndroom (PDS), een stoornis in de spierbewegingen in vooral de dikkedarm, waardoor klachten over een zeurende en/of krampende buikpijn ontstaan en de darmfunctie ontregeld raakt. Hierdoor ontstaat een afwijkend ontlastin | |
| Spastische colitis | Ander woord voor prikkelbare darm syndroom (PDS), een stoornis in de spierbewegingen in vooral de dikkedarm, waardoor klachten over een zeurende en/of krampende buikpijn ontstaan en de darmfunctie ontregeld raakt. Hierdoor ontstaat een afwijkend ontlastin | |
| Spastische dikkedarm | Ander woord voor prikkelbare darm syndroom (PDS), een stoornis in de spierbewegingen in vooral de dikkedarm, waardoor klachten over een zeurende en/of krampende buikpijn ontstaan en de darmfunctie ontregeld raakt. Hierdoor ontstaat een afwijkend ontlastin | |
| Spatader | Een plaatselijke verwijding in een ader. | |
| Specifiek lgE | Antistoffen die bij mensen met een allergie (overgevoeligheid) in het bloed aanwezig zijn en die gericht zijn tegen één bepaald antigeen, bijvoorbeeld huisstofmijten. | Astma, COPD |
| Specifieke fobie | Een fobie voor één bepaald dier, voorwerp of specifieke situatie, bijvoorbeeld een spinnenfobie. Werd vroeger ook wel een enkelvoudige fobie genoemd. | |
| SPECT | single-photon emission computed tomography, soort scan met behulp van radioactief materiaal | Dementie doet ook pijn |
| Spectrumstoornissen | Alle soorten autisme, spectrum van klassiek autisme met ernstige contactstoornissen tot Asperger syndroom, PDD-NOS en Rettsyndroom. | ADHD |
| Speculum | Ook wel eendenbek genoemd. Gynaecologisch instrument dat in de vagina wordt gebracht om naar de baarmoedermond en de wanden van de vagina te kijken. | |
| spermatozoa | zaadcellen | |
| spermicide middel | zaadceldodend middel | |
| Sphincter | Medische naam voor kringspier. Zo heet de kringspier van de anus: sphincter ani). | |
| Spin-casting | Techniek om contactlenzen te fabriceren met middelpuntvliedende kracht. Een druppel kunststof wordt in een mal zo snel rondgedraaid, dat zich in de mal een dun schijfje vormt. | |
| Spinaalwortelletsel | Beschadiging van de zenuwknoop, waar deze uit het ruggenmerg komt. | Chronische pijn |
| Spirometer | Longfunctieapparaat waarmee de longinhoud van een patiënt gemeten kan worden. Wordt bijvoorbeeld toegepast bij mensen met een longaandoening zoals astma om de capaciteit van de longen te meten en om het resultaat van een behandeling te beoordelen. | Astma |
| Spirometrie | Longfunctietest waarmee de vitale capaciteit en de FEV1 kan worden bepaald. | Astma, COPD |
| spironolacton | plaspil en type bloeddrukverlager
| Hart- en vaatproblemen |
| SPL | Engels: Sound Pressure Level, geluidsdrukniveau
| Tinnitus |
| Spleetlamp | Soort microscoop waarmee het voorste oogsegment (hoornvlies, ooglens) minutieus onderzocht kan worden. Ook kan beoordeeld worden of een contactlens goed aansluit op het hoornvlies. | |
| split-thickness skin grafting | Transplantatiemethode waarbij een dun stukje gepigmenteerde huid overgebracht wordt naar een voorbehandelde witte plek | Vitiligo |
| Spore | Een bestaansvorm waarin de schimmel bestand is tegen allerlei extreme klimatologische omstandigheden (koude, droogte enz.). | |
| spotting | gering (tussentijds) bloedverlies | Premenstrueel syndroom (PMS) |
| Spraakafzien | Het kunnen zien van de lipbewegingen van de spreker. | |
| Spraakaudiometrie | Het meten van het onderscheidingsvermogen bij het horen van verschillende spraakklanken (woorden). Hierbij krijgt de te onderzoeken persoon via een koptelefoon tien woorden te horen die nagezegd moeten worden. Door telkens het geluidsvolume na tien woorde | |
| Spruw | Infectie in de mondholte met Candida albicans, een gist (soort schimmelinfectie), waarbij een wit beslag op het slijmvlies zit. Wanneer je die eraf schraapt wordt een zweertje van het mondslijmvlies zichtbaar. Spruw is goed te behandelen met een speciaal | |
| SPV | sociaal-psychiatrisch verpleegkundige | Dwangstoornissen |
| SSEP | Afkorting van somato sensory evoked potentials, een onderzoek waarbij het sensibele deel van het zenuwstelsel (de gevoelszenuwen) wordt onderzocht. Hierbij wordt een de hand of de voet een kleine elektrische schok toegediend, waarna via elektroden op de h | Multiple Sclerose |
| SSRI | Selectieve Serotonine Reuptake (heropname) Inhibitor (remmer), een antidepressivum | Premenstrueel syndroom (PMS), ADHD, Parkinson en nu |
| Staafjes | Zintuigcellen (ca. 20 miljoen) in het netvlies van het oog die de verschillen in lichtsterkte (licht en donker) waarnemen. | |
| Staar | Het langzaam troebeler worden van de ooglens, waardoor het gezichtsvermogen afneemt. Kan beschouwd worden als een gevolg van de veroudering (de helft van de bevolking ouder dan 80 jaar heeft er last van), maar kan ook eerder optreden, bijvoorbeeld na een | |
| Staar, grauwe | Het langzaam troebeler worden van de ooglens, waardoor het gezichtsvermogen afneemt. Kan beschouwd worden als een gevolg van de veroudering (de helft van de bevolking ouder dan 80 jaar heeft er last van), maar kan ook eerder optreden, bijvoorbeeld na een | |
| Staar, grijze | Het langzaam troebeler worden van de ooglens, waardoor het gezichtsvermogen afneemt. Kan beschouwd worden als een gevolg van de veroudering (de helft van de bevolking ouder dan 80 jaar heeft er last van), maar kan ook eerder optreden, bijvoorbeeld na een | |
| Staar, groene | Veelvoorkomende oogziekte waarbij de inwendige druk van het oog afwijkend, bijvoorbeeld te hoog is. | |
| stadiëringsoperatie | operatie bij laag stadium eierstokkanker om met zekerheid het stadium van de ziekte te bepalen | Eierstokkanker |
| stamcel | niet-gespecialiseerde cel die tot elk soort weefsel kan uitgroeien | Tinnitus |
| stapedectomie | operatie aan het middenoor waarbij de stijgbeugel in zijn geheel vervangen wordt en de voetplaat en de daarop staande pootjes en het kopje in zijn geheel verwijderd worden
| Alles over hoorproblemen |
| stapedotomie | operatie waarbij alleen de pootjes en het kopje van de voetplaat verwijderd worden, maar de voetplaat zelf blijft zitten
| Alles over hoorproblemen |
| Stapes | Een van de drie gehoorbeentjes (zie Stijgbeugel). | |
| StAr | Stichting Audicienregister | Tinnitus |
| statines | cholesterolverlagers, stoffen die de aanmaak van cholesterol in de lever beperken, door daar de werking van het enzym HMG-COA-reductase, nodig voor de aanmaak van cholesterol, af te remmen | Vaatlijden, Cholesterol, Hart- en vaatproblemen, Cholesterol anno nu |
| statistiek | de leer en methode om door middel van cijfermateriaal inzicht te krijgen in hetgeen in de maatschappij bestaat en werkt | Depressief en nu, Dwangstoornissen |
| Status asthmaticus | Toestand van aanhoudende ademnood bij patiënten met asthma bronchiale, waarbij de kortademigheid niet, of niet voldoende snel, verbetert na toediening van de gebruikelijke geneesmiddelen. | Astma |
| Status epilepticus | Een epileptische aanvalstoestand die lang duurt of een serie aanvallen waarbij de ene aanval overgaat in de volgende zonder dat mensen zijn hersteld van de vorige. Van een status epilepticus spreekt men als de aanval of serie aanvallen langer duurt dan 20 | Epilepsie |
| Status epilepticus, convulsieve | Een status epilepticus met trekkingen (convulsieve status), een levensbedreigende situatie omdat iemand ernstige ademhalingsproblemen krijgt. | Epilepsie |
| Stent | Verend buisje in een bloedvat waarmee de wand van het bloedvat enigszins naar buiten wordt geduwd om een vernauwing in een bloedvat op te heffen. | Vaatlijden, Hoge bloeddruk |
| stenten | dotterprocedure die gepaard gaat met een stentplaatsing; een stent is een metalen netje dat moet voorkomen dat de vernauwing terugkeert | Hart- en vaatproblemen |
| Stereoscopie | Diepte-zien doordat met twee ogen tegelijk wordt gekeken. | |
| Stereoscopisch zien | Diepte-zien doordat met twee ogen tegelijk wordt gekeken. | |
| stereotactische bestraling | vorm van bestraling met als doel het stopzetten van de groei van een tumor
| Alles over hoorproblemen |
| Steriel | Geen bacteriën of andere levende micro-organismen meer bevattend. Ook: onvruchtbaar, het niet in staat zijn om kinderen te verwekken. | |
| Steroïden | Stoffen met een bepaalde chemische structuur; de belangrijkste is prednison. | Astma, COPD |
| stethoscoop | instrument om naar geluiden in het lichaam te luisteren
| Nierziekten |
| stijgbeugel | de laatste in de keten van de drie gehoorbeentjes in het middenoor, die de geluidstrillingen van de gehoorbeentjes overbrengt op het slakkenhuis waarin zich de gehoorzintuigcellen bevinden | Tinnitus, Alles over hoorproblemen |
| Stimulantia | Groep geneesmiddelen die bepaalde zenuwbanen stimuleren, met name dopaminestimulatie (bijvoorbeeld Ritalin, dexamfetamine). | ADHD |
| Stimuleringshormonen | Door de hypofyse (hersenaanhangsel) afgegeven hormonen die de werking van andere hormoonvormende klieren in het lichaam (bijvoorbeeld de eierstokken) besturen. | |
| STN | subthalmic nucleus (basale kern, gelegen onder de thalamus) | Parkinson en nu |
| Stof, organische | Stof waaruit de planten en dieren zijn samengesteld, bijvoorbeeld zetmeel, eiwitten en vet. | |
| Stofwisselingsziekte | Ziekte waarbij de verwerking van een bepaalde stof (of stoffen) in het lichaam niet goed functioneert. | Cholesterol |
| Stoma | Operatief aangebrachte opening tussen een lichaamsholte (meestal darm of urineleider) en de buitenwereld en van waaruit ontlasting of urine het lichaam kan verlaten omdat dit via de natuurlijke weg niet (meer) mogelijk is. | Kanker en chirurgie, Endometriose |
| Stoma, continent | Een stoma (operatief aangebrachte opening tussen een lichaamsholte, meestal darm of urineleider en de buitenwereld) waarin een klepmechanisme is aangebracht, zodat de inhoud niet vanzelf naar buiten vloeit, waardoor het dragen van een stomazakje niet nodi | |
| Stomaverpleegkundige | Verpleegkundige met speciale deskundigheid in het adviseren en begeleiden van patiënten met een stoma. | Kanker en chirurgie |
| Stomppijn | Pijn in de stomp na een amputatie van een ledemaat. | Chronische pijn |
| Stoornis, affectieve | Stoornis in het gevoelsleven, meestal gebruikt om aan te geven dat iemands gevoelens of stemming in extreme mate verhoogd (manisch) of juist verlaagd (depressief) is. | |
| Stoornis, bipolaire | Psychiatrische ziekte, waarbij zich afwisselend perioden van depressie en overmatige activiteit (manie) kunnen voordoen. | |
| Stoornis, depressieve | Psychiatrische ziekte waarbij minstens twee weken lang een depressieve stemming bestaat die het normale dagelijkse functioneren verstoort. Voor de diagnose moet aan bepaalde omschreven criteria worden voldaan. | |
| Stoornis, disthyme | Vorm van depressie, waarbij ten minste gedurende twee jaar langdurige perioden van depressieve stemming bestaan. | |
| Stoornis, manisch-depressieve | Het ziektebeeld of de stoornis waarbij in de loop van het leven in ieder geval manische episoden voorkomen (zie Manie) en meestal ook depressieve (zie Depressie in engere zin), die elkaar afwisselen in een nagenoeg onvoorspelbaar patroon, met daartussen s | |
| stoornis, obsessief-compulsieve (OCS) | andere term voor dwangstoornis | |
| Stoornis, psychiatrische | Een ziekte of stoornis van de geest. | |
| Straallichaam | Het deel van het oog waaraan de ooglens is opgehangen (corpus ciliare). | |
| Strabisme | Scheelzien, situatie waarbij de oogassen ten opzichte van elkaar een zodanige hoek maken dat de beide ogen niet of moeilijk tegelijkertijd naar één punt kunnen kijken. Dit kan onder andere worden veroorzaakt door een stoornis in de besturing van de oogspi | |
| Stress | In algemene zin: een kracht die wordt uitgeoefend op het lichaam en die leidt tot een verandering. Meestal spreekt men alleen van stress wanneer deze verandering een ongunstige verandering is. Zo spreekt men van psychische stress wanneer men als gevolg da | Oorsuizen |
| Stress, Oxidatieve | Het in de longen ontstaan van zeer reactieve stoffen (die de long beschadigen) door processen waarbij zuurstof is betrokken. In sommige situaties, zoals bij COPD, is er een overmaat aan deze stoffen waardoor schade ontstaat. | Astma, COPD |
| stressincontinentie | ongewenst urineverlies bij drukverhogende momenten | Multiple Sclerose |
| Striae | Zwangerschapsstrepen, kleine onderhuidse littekens die tijdens de zwangerschap aan de zijkant van de buik, en soms ook elders op de buik, billen of bovenbenen, ontstaan als gevolg van de sterke uitrekking van de buikhuid, in combinatie met een verslapping | |
| striae | huidstriemen (bij syndroom van Cushing) | Hypofyseziekten |
| Stroke | Engelse term voor beroerte. | Vaatlijden |
| Stroke unit | Speciale afdeling voor de zorg van patiënten met een beroerte. | Vaatlijden |
| stroma | weefsel zonder cellen in een orgaan | Endometriose, Kanker en doelmedicijnen |
| Strooireactie | Een soort allergische reactie van het lichaam op een schimmelinfectie waardoor huidafwijkingen ontstaan. | |
| Struma | Krop ofwel vergrote schildklier. | Schildklierafwijkingen |
| struma | vergrote schildklier (krop) | |
| struviet | een mineraalsoort
| Nierziekten |
| Stupor | Toestand van bewegingloosheid zonder spraak en communicatie bij helder bewustzijn, als een soort 'geestelijk verdoofd zijn', zoals voor kan komen bij een ernstige schrikreactie, depressie of bij schizofrenie. | Schizofrenie |
| Subarachnoïdale bloeding | Hersenbloeding waarbij het bloed tussen de hersenvliezen stroomt. | Vaatlijden |
| subcutaan | onderhuids | Nierziekten |
| Subcutaan vet | Onderhuids vet. | |
| subduraal hematoom | bloeding tussen de hersenvliezen | Dementie doet ook pijn |
| subjectieve tinnitus | geluidswaarneming zonder aanwijsbare geluidsbron | Alles over hoorproblemen |
| Subklinisch | (Nog) geen merkbare verschijnselen veroorzakend. Bij subklinische hypo- of hyperthyreoïdie wordt tevens bedoeld: afwijkend TSH-gehalte bij normale FT4 en T3-concentratie. | Schildklierafwijkingen |
| sublinguaal | onder de tong | Allergie bij kinderen |
| substantia nigra | zwarte kern, bron van dopamine-zenuwcellen en dopamineproductie | Parkinson en nu |
| substitutietherapie | therapie waarbij ontbrekende hormonen vervangen worden door een soortgelijke stof in geneesmiddelvorm | Hypofyseziekten |
| Subtotaal | Bijna geheel. | Schildklierafwijkingen |
| Sudden-deafness | Plotseling optredende slechthorendheid zonder aanwijsbare oorzaak. | |
| Suïcide | Zelfdoding, het zich doelbewust van het leven beroven. | Depressie |
| Suïcidepoging | Poging tot zelfdoding. | Depressie |
| Suikers, enkelvoudige | Monosaccharide, bijvoorbeeld glucose (druivensuiker). Dit zijn chemisch gezien de kleinste suikers die niet meer door middel van vertering in kleinere suikers omgezet kunnen worden. | |
| Suikerziekte | Stoornis in de suikerstofwisseling waarbij er door de alvleesklier onvoldoende insuline wordt afgegeven en waardoor de hoeveelheid bloedsuiker (glucose) in het bloed te hoog is. Dit leidt tot het verlies van suiker en veel water via de nieren, waardoor do | |
| Sulfonylureumderivaten | Medicijnen die de alvleesklier stimuleren om (zo mogelijk) meer insuline te maken. Waarschijnlijk wordt ook de werking van insuline in de weefsels verbeterd. | Diabetes, Diabetes type 1, Diabetes type 2, Diabetes en nu |
| sulfonylureumderivaten | medicijnen die de alvleesklier stimuleren zo mogelijk (type 2 diabeten) meer insuline te maken. Waarschijnlijk wordt ook de werking van insuline in de weefsels bevorderd (voorbeelden: glibenclamide, gliclazide, glimeperide, tolbutamide)
| |
| Superego | door Freud in psychodynamische theorie gebruikte term voor het geweten | Dwangstoornissen |
| Surmenage | Veel gebruikte, enigszins dubieuze term, voor overwerktheid, overbelasting, stress, oververmoeidheid, overspannenheid, waarbij de draaglast die iemand te verwerken krijgt groter is geworden dan de draagkracht. | |
| Sympathicomimetica | Groep medicijnen die de werking van het sympathische zenuwstelsel stimuleert. Deze medicijnen worden voornamelijk gebruikt bij de behandeling van longaandoeningen als astma, waardoor de spiertjes in de luchtwegwanden verslappen en de luchtwegen dus minder | Astma |
| Sympathicus | Deel van het autonome zenuwstelsel. | Hoge bloeddruk |
| Sympathisch zenuwstelsel | Deel van het autonome zenuwstelsel dat vooral regulerend en stimulerend werkt op activiteit en prestatie (capaciteit hart, longen en verbranding neemt toe), een bloedsuikerverhogend effect heeft en de hersenactiviteit stimuleert. Het remt gedeeltelijk de | |
| Sympathische Reflex Dystrofie | Aandoening waarbij na een breuk, operatie, kneuzing of zelfs spontaan onder andere de volgende symptomen ontstaan: onverklaarbare diffuse pijn, kleurveranderingen ten opzichte van het andere ledemaat, zwelling, temperatuursveranderingen ten opzichte van h | Chronische pijn |
| Symptomatische epilepsie | De vorm van epilepsie waarbij een afwijking of beschadiging van de hersenen is te vinden die verantwoordelijk gesteld kan worden voor de epileptische aanvallen. | Epilepsie |
| symptoom | uitingsvorm van een ziekte; verschijnsel | Depressief en nu, Allergie bij kinderen, Dwangstoornissen |
| Symptoomdimensie | Groep van ziekteverschijnselen (symptomen) bij een bepaalde ziekte die waarschijnlijk op dezelfde manier wordt veroorzaakt. | Schizofrenie |
| synaps | verbinding tussen hersencellen waar prikkeloverdracht plaatsvindt tussen de zenuwcellen | Astma, Multiple Sclerose, Schizofrenie, ADHD, Dementie doet ook pijn, Parkinson en nu |
| syndrome of inappropriate ADH secretion | syndroom waarbij te veel ADH aan het bloed wordt afgegeven
| Hypofyseziekten |
| syndroom | ziektebeeld dat gevormd word door een complex van symptomen die gezamenlijk voorkomen
| Premenstrueel syndroom (PMS), Depressief en nu, Dwangstoornissen |
| syndroom van Asperger | een stoornis in het autismespectrum waarbij de sociale interactie met anderen verstoord is en er sprake is van rigiditeit of stereotypen, terwijl er geen achterstand is in de taal of de cognitieve ontwikkeling
| Persoonlijkheidsstoornis en nu |
| Syndroom van Cushing | Ziektebeeld veroorzaakt door een gezwel in de bijnieren. Hierbij wordt een overmaat aan bijnierschorshormonen gemaakt waardoor onder andere hoge bloeddruk ontstaat. | Astma, Epilepsie, Hoge bloeddruk |
| syndroom van Fanconi | aandoening van de nierbuisjes | Nierziekten |
| Syndroom van Janz | Een gegeneraliseerde vorm van epilepsie waarbij aanleg of erfelijke factoren een rol spelen (idiopathisch) (ook wel Juveniele Myoclonische Epilepsie, JME of Impulsiv Petit Mal genoemd). De myoclonieën beginnen rond de puberteit en treden op in de vroege | Epilepsie |
| Syndroom van Reaven | Ziekteverschijnselen met betrekking tot de stofwisseling, die vaak in een min of meer vaste combinatie voorkomen: obesitas met viscerale vetstapeling, diabetes mellitus type 2, afwijkingen in de bloedvetten en hypertensie; dit leidt tot een toegenomen kan | |
| Syndroom van Wallenberg | Combinatie van uitvalsverschijnselen door een infarct in de hersenstam. | Vaatlijden |
| Syndroom X | Ziekteverschijnselen met betrekking tot de stofwisseling, die vaak in een min of meer vaste combinatie voorkomen: obesitas met viscerale vetstapeling, diabetes mellitus type 2, afwijkingen in de bloedvetten en hypertensie; dit leidt tot een toegenomen kan | |
| Syndroom, Atopisch | Het samengaan van meerdere atopische aandoeningen (waarvan de drie belangrijkste vormen hooikoorts, astma en eczeem zijn) bij één patiënt. | Astma, COPD |
| Syndroom, metabole | Syndroom X of syndroom van Reaven. Ziekteverschijnselen met betrekking tot de stofwisseling, die vaak in een min of meer vaste combinatie voorkomen: obesitas met viscerale vetstapeling, diabetes mellitus type 2, afwijkingen in de bloedvetten en hypertensi | |
| Syndroom, premenstrueel | Een groep van verschijnselen of klachten die zich speciaal voordoet gedurende enkele dagen tot twee weken vóórdat de menstruatie begint en die in de regel verdwijnt zodra de menstruatie doorzet. | |
| Syndroom, prikkelbare darm | Een stoornis in de spierbewegingen in vooral de dikkedarm, waardoor klachten over een zeurende en/of krampende buikpijn ontstaan en de darmfunctie ontregeld raakt. Hierdoor ontstaat een afwijkend ontlastingspatroon met verstopping (obstipatie), diarree of | |
| Synthetische oestrogenen | Term die gebruikt wordt voor preparaten met synthetische (fabrieksmatig gemaakte) oestrogenen die chemisch gezien niet identiek zijn aan de in de eierstokken gemaakte oestrogene hormonen, maar wel ongeveer dezelfde werking hebben. | Osteoporose |
| Systeem, vestibulair | Medische naam voor het evenwichtsorgaan. | |
| systole | samentrekking van het hart | Hart- en vaatproblemen |
| Systolische bloeddruk | De bovenwaarde van de bloeddruk: de (hoogste) druk in de slagaders op het moment dat het hart een nieuwe hoeveelheid bloed uitpompt. | Vaatlijden, Hoge bloeddruk |
| systolische bloeddruk | bovendruk | Hart- en vaatproblemen |
Poiesz Uitgevers