| Trefwoord |
Omschrijving |
Gerelateerde thema's |
| r-afs | Afkorting van ‘revised American Fertility Society’. De r-afs-schaal geeft aan in welke mate endometriose de vruchtbaarheid kan belemmeren. R-afs-1heeft vrijwel geen invloed op de vruchtbaarheid, terwijl r-afs-4 een behoorlijke invloed hierop heeft. | Endometriose |
| RAAS | renine-angiotensine-aldosteronsysteem, systeem dat de bloeddruk reguleert | Hart- en vaatproblemen, Nierziekten |
| Radicaalholte | Ontstaat bij de operatieve behandeling van een chronisch etterend ontstoken oor of een cholesteatoom, waarbij het rotsbeen wordt schoongemaakt en tot één grote holte wordt uitgeboord. | |
| Radio-Allergo-Sorbent-Test | Een bloedonderzoek waarbij allergische (IgE-)antistoffen kunnen worden aangetoond. Een te hoog gehalte aan allergische antistoffen in het bloed is een duidelijke aanwijzing voor het bestaan van een allergie, maar niet bewijzend. Ook geeft het onderzoek ge | |
| Radio-isotopen | Onstabiele atoomkernen die radioactiviteit vertonen. Bij een medisch onderzoek kunnen de isotopen geïnjecteerd of ingeslikt worden. Ze kunnen door het lichaam gevolgd worden met gammacamera’s. In vaste vorm worden ze ook gebruikt bij de inwendige en uitwe | Kanker en radiotherapie, Kanker en hormonale therapie |
| Radioactiviteit | Spontane verandering van atoomkernen waarbij straling vrijkomt. | Kanker en radiotherapie, Kanker en hormonale therapie, Kanker en chirurgie |
| Radiofrequente laesie (Rf laesie) | Uitschakeling van zenuwen door middel van verhitting. De temperatuurstijging wordt hersteld door een elektrodenaald in te brengen waarlangs radiofrequente stroom wordt toegediend. Het weefsel reageert daarop met de ontwikkeling van warmte/hitte. | |
| Radiologische werkers | Mensen die beroepshalve werken met radioactieve stoffen of met toestellen die ioniserende straling uitzenden. | Kanker en radiotherapie, Kanker en hormonale therapie |
| Radioloog | Arts die gespecialiseerd is in de beeldvorming (het maken van ondermeer röntgenfoto's en scans) van (delen van) het menselijk lichaam. | Multiple Sclerose |
| Radionuclide | Element met een instabiele kern die naar een rusttoestand vervalt onder het uitzenden van straling. | Kanker en radiotherapie |
| Radiotherapie | Medisch specialisme waarbij kankerpatiënten behandeld worden met straling: röntgenstraling, gammastraling, bètastraling en met behulp van isotopen. | Kanker en radiotherapie, Kanker en hormonale therapie, Kanker en chirurgie |
| radiotherapie, 4D-Gated | techniek van bestralen waarmee rekening wordt gehouden met bewegingen van de tumor tijdens de bestraling | Kanker en radiotherapie |
| Radius | Medische naam voor de ellepijp, een van de twee pijpbeenderen van de onderarm (aan de duimzijde gelegen). Ook de halve middellijn van een cirkel: de straal van een cirkel, de afstand vanaf het middelpunt tot de omtrek. | |
| rapid cycler | vorm van manisch-depressiviteit met per jaar vele (meer dan vier) ziekte-episoden. Het lijkt erop dat de achtergronden van dit beeld anders zijn en ook de behandeling moeilijker is dan bij mensen met een manisch-depressieve stoornis waarbij een kleiner aantal episoden per jaar optreedt | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu |
| Ras-remmers | Een groep van bloeddrukverlagende medicijnen. | |
| RAST | Afkorting van radio-allergo-sorbent-test, een bloedonderzoek waarbij allergische (IgE-)antistoffen kunnen worden aangetoond. Een te hoog gehalte aan allergische antistoffen in het bloed is een duidelijke aanwijzing voor het bestaan van een allergie, maar | |
| Raynaud, ziekte van | Ziekte gekenmerkt door verkrampingen van de vaten, waardoor ischaemie ontstaat. | Chronische pijn |
| realiteitszin | het vermogen om de werkelijkheid juist in te schatten. Is bij een groot aantal psychiatrische ziekten gestoord | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu |
| Realitytesting | De manier waarop men de werkelijkheid ervaart. | Schizofrenie |
| Reaven, syndroom van | Ziekteverschijnselen met betrekking tot de stofwisseling, die vaak in een min of meer vaste combinatie voorkomen: obesitas met viscerale vetstapeling, diabetes mellitus type 2, afwijkingen in de bloedvetten en hypertensie; dit leidt tot een toegenomen kan | |
| Rebound | Het plotseling in hevige mate terugkeren van ADHD-verschijnselen als de medicatie is uitgewerkt. | ADHD |
| Rebound-slapeloosheid | Versterkte terugkeer van de slaapproblemen wanneer men na langdurig gebruik van slaapmiddelen met het gebruik hiervan (plotseling) stopt. | |
| Receptor | Eiwitmolecuul op de buitenkant van een cel, dat een bepaalde stof (bijvoorbeeld een hormoon of een neurotransmitter) kan binden, waarna de cel de boodschap krijgt 'iets' te doen (bijvoorbeeld een bepaalde stof te maken of een elektrische impuls door te ge | ADHD, Cholesterol |
| receptor | structuur in of aan een cel waaraan een hormoon zich kan binden waarna het effect van het hormoon kan optreden | Hypofyseziekten |
| recessief | erfelijke eigenschap die op beide chromosomen van een chromosomenpaar aanwezig moet zijn (dus van beide ouders gekregen moet zijn) om tot uiting van een eigenschap of een stoornis te komen | Cholesterol, Manisch depressief en nu, Tinnitus |
| Rechterlijke Machtiging | Een juridische maatregel waarmee iemand ook tegen zijn wil in een psychiatrisch ziekenhuis kan worden opgenomen. In tegenstelling tot bij een IBS, verloopt de gehele procedure hier van meet af aan via de rechtbank. | |
| recidief | opnieuw optreden van ziekteverschijnselen. Ook: het optreden van hetzelfde ziekteverschijnsel op een andere plaats | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu, Kanker en doelmedicijnen, Prolaps, Eierstokkanker |
| Recruitment | Letterlijk: versterking. Het als onaangenaam hard ervaren van een geluid, dat voor een goed- of normaalhorende niet hinderlijk is. | Manisch-depressieve stoornis |
| Rectaal toucheer | Onderzoek waarbij de arts met een vinger inwendig in de anus het laatste deel van de endeldarm (rectum) aftast. | |
| Rectaal toucher | Onderzoek waarbij de arts met een vinger inwendig in de anus het laatste deel van de endeldarm (rectum) aftast. Hierbij wordt wordt gevoeld naar bijvoorbeeld de aanwezigheid van endometriosehaarden. Ook rectaal onderzoek genoemd. | Endometriose |
| Rectiole | Kleine tube waarmee een geneesmiddel via de anus kan worden toegediend. Dit kan een laxeermiddel zijn, maar ook bijvoorbeeld een kalmerend middel of een middel om een epileptische aanval te beëindigen. | Epilepsie |
| Rectoscoop | Een metalen of kunststofbuis met een lampje erop, dat via de anus in de darm wordt geschoven, zodat het laatste deel van de dikke darm bekeken kan worden. | |
| Rectoscopie | Een onderzoek met een rectoscoop, waarbij er binnen in het rectum wordt gekeken. | |
| Rectum | Endeldarm, het laatste stuk van de dikke darm. | |
| Rectumprolaps | Slappe ophanging van de endeldarm, waardoor deze via de anus naar buiten kan stulpen. | |
| Reflectie | Terugkaatsing van licht. | |
| Reflex | Reactie van een spier op een prikkel van buitenaf die buiten de wil om gaat. Reflexen kunnen ook worden opgewekt om de functie van het zenuwstelsel te onderzoeken, zoals bijvoorbeeld de kniepeesreflex, waarbij met een hamertje tegen de kniepees wordt gekl | Astma |
| Reflex van Babinski | De door de Franse neuroloog Babinski als eerste beschreven afwijkende voetzoolreflex, waarbij de grote teen zich bij het strijken onder de voetzool zich omhoog beweegt in plaats van naar beneden. Deze afwijkende voetzoolreflex, ook wel extensie respons of | |
| Reflex, gastro-colische | De na een maaltijd optredende toestand van de bewegingen van de dikke darm als reactie op de afgifte door de maagwand aan het bloed van een hormoon (gastrine), die de spiervezels in de dikke darmwand activeert. | |
| Reflexen | De onmiddellijke onwillekeurige reactie van het lichaam (spieren) door prikkeling van zenuwen (reflexboog). | Erectieproblemen |
| reflexen | onmiddellijke onwillekeurige reactie van het lichaam (spieren) door prikkeling van zenuwen (reflexboog) | |
| Reflux | Terugstromen van maagzuur of zure maaginhoud vanuit de maag naar de slokdarm (zie ook Refluxziekte). | |
| Reflux, gastro-oesofagale | Refluxziekte, symptomen en verschijnselen veroorzaakt door het terugstromen van de zure maaginhoud naar de slokdarm. Dit leidt tot klachten over zuurbranden achter het borstbeen, vooral in liggende houding na de maaltijd of bij het voorover bukken. Op den | |
| refluxnefropathie | nieraandoening waarbij urine vanuit de blaas terugstroomt naar de nieren | Nierziekten |
| Refluxziekte | Symptomen en verschijnselen veroorzaakt door het terugstromen van de zure maaginhoud naar de slokdarm. Dit leidt tot klachten over zuurbranden achter het borstbeen, vooral in liggende houding na de maaltijd of bij het voorover bukken. Op den duur kan er z | Maagklachten |
| Refractie | Het breken van lichtstralen in het oog en het bepalen van een afwijking in de lichtbreking. | |
| Refractieanomalie | Afwijking in de lichtbreking, zoals bijvoorbeeld bijziendheid en verziendheid. | |
| Refractiewaarde | Het vermogen om lichtstralen te breken, uitgedrukt in een getal. Het bril-voorschrift bevat in een getal uitgedrukt de sterkte (refractiewaarde) van de glazen of lenzen. | |
| Regenboogvlies | Iris, het gekleurde vlies rondom de opening van de pupil (pigmantweefsel). | |
| Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg | Instelling waar aan niet-opgenomen patënten hulp wordt geboden door psychiaters, psychologen, psychiatrisch verpleegkundigen en maatschappelijk werkers. | |
| reguleren van affecten | het vermogen om te kunnen gaan met onaangename lichamelijke gevoelens en met emoties zoals woede, verdriet, angst en blijdschap. In de normale ontwikkeling leren kinderen dit in de vroege kinderjaren van hun ouders of verzorgers. Als dit niet goed lukt, bestaat de kans dat zich een persoonlijkheidsstoornis zal ontwikkelen
| Persoonlijkheidsstoornis en nu |
| Reisberg | schaal volgens gevalideerde schaal om de ernst van dementie aan te geven | Dementie doet ook pijn |
| relabeling | Engelse term voor een behandeltechniek (in de psychologie) waarbij getracht wordt om de patiënt anders, positiever naar bepaalde zaken te laten kijken. Wordt ook wel heretiketteren of herbenoemen genoemd. | Dwangstoornissen |
| Relapse | Letterlijk: herhaalde val. De opleving van een ziekte na een lange tijd van rust of (schijnbare) genezing. In het geval van schizofrenie gaat het dan om een toename van de psychotische verschijnselen, de wanen en hallucinaties na een periode van (betrekke | Schizofrenie |
| Relatief risico | Geeft aan hoeveel keer groter of kleiner de kans is dat iemand de ziekte krijgt in vergelijking met iemand zonder de risicofactor. | |
| relatieve risicoreductie | afname van risico uitgedrukt in relatieve termen ten opzichte van het uitgangsrisico, fractie waarmee risico afneemt | Hart- en vaatproblemen |
| REM-slaap | Slaapfase gekenmerkt door kleine golven in het EEG en een sterke verlaging van de spierspanning, waarin snelle oogbewegingen (Rapid Eye Movements) voorkomen. Hiermee onderscheidt deze slaapfase zich van de overige vier slaapfasen, waarin geen snelle oogbe | |
| Remissie | Letterlijk: verpozing. De periode waarin de ziekteverschijnselen tijdelijk zijn afgenomen of verdwenen, na een periode waarin de ziekte juist actief was. | Multiple Sclerose |
| remslaap | rapid eye movement sleep (droomslaap)
| Parkinson en nu |
| renale tubulaire acidose | (RTA), aandoening van de nierbuisjes
| Nierziekten |
| renine | hormoon dat door de nieren wordt uitgescheiden als de bloeddruk daalt | Hoge bloeddruk, Nierziekten |
| renogram | nieronderzoek met behulp van radioactieve stof | Nierziekten |
| renovasculaire hypertensie | hoge bloeddruk door vernauwingen van de nierslagaders
| Hart- en vaatproblemen |
| Repatriëring | Het terugbrengen naar eigen land van in het buitenland ziek geworden mensen. | Manisch-depressieve stoornis |
| repigmentatie | Terugkomen van pigment, hetzij spontaan dan wel onder invloed van therapie | Vitiligo |
| Reproduceerbaarheid | De mate waarin iets opnieuw gemaakt kan worden met precies hetzelfde resultaat. Zo is een zeepbel van een bepaalde grootte heel moeilijk reproduceerbaar. | |
| resilience | veerkracht, het vermogen om ondanks tegenslagen en negatieve levenservaringen moeilijke situaties het hoofd te blijven bieden
| Persoonlijkheidsstoornis en nu |
| Resistentie | Verminderde (of zelfs afwezige) gevoeligheid. | Schildklierafwijkingen |
| Resorptie | Het opnemen van een in oplossing aanwezige substantie door het bloed, bijvoorbeeld de opname van voedingsstoffen door het bloed in de bloedvaten in de darmwand. | |
| responspreventie | behandeltechniek waarbij getracht wordt te voorkomen dat de patiënt op zijn gebruikelijke, ongezonde manier reageert op een bepaalde gebeurtenis of situatie | |
| Restless legs | Een hinderlijk kriebelend gevoel in voeten en benen met de onbedwingbare neiging tot het bewegen van de benen en dat het inslapen kan bemoeilijken. | |
| Restrictieve operatie | Bij deze operatie wordt de maaginhoud zodanig verkleind dat men veel minder grote maaltijden kan eten. Zie ook Bariatrische chirurgie. | |
| Restverschijnselen | Overblijvende verschijnselen van een ziekte nadat deze is genezen of tot rust gekomen. | Schizofrenie |
| Retardpreparaten | Tabletten of capsules die zo gemaakt zijn dat gedurende langere tijd (meestal enkele uren) een gelijkmatige hoeveelheid van het medicijn aan de bloedbaan afgegeven wordt. | Astma |
| Retina | Netvlies, het weefsel dat zich aan de binnenkant, achter in het oog bevindt en lichtgevoelige cellen bevat. Deze cellen zetten beeld om in zeer kleine elektrische signalen die via de oogzenuw naar de hersenen worden gezonden. | |
| retinopathie | afwijkingen aan de ogen (het netvlies), zoals die o.a. bij diabetes kunnen voorkomen | Diabetes, Diabetes type 1, Diabetes type 2, Hoge bloeddruk, Diabetes en nu |
| Retinopathie, diabetische | Aandoening van het netvlies in het oog die wordt veroorzaakt door suikerziekte. | |
| Retrograde menstruatie | Dat deel van de menstruatie dat niet via de vagina wordt afgescheiden, maar dat terugvloeit via de eileiders in de buik. | Endometriose |
| Retrosternaal | Achter het borstbeen (sternum) gelegen. | Schildklierafwijkingen |
| Reuma | Eigenlijk: reumatoïde artritis. Ziektebeeld waarbij pijn, zwelling en bewegingsbeperking van de gewrichten aan beide handen en voeten ontstaat. In een later stadium kunnen handen en voeten misvormd worden. | Chronische pijn |
| Reumatische aandoeningen | Chronische pijnlijke aandoening in het houdings- en bewegingsapparaat. | Chronische pijn |
| reumatoïde artritis | ernstige gewrichtsontsteking door auto-immuniteit, comorbiditeit bij vitiligo | |
| reutelen | hoorbare ademhaling door slijmophoping in de hogere luchtwegen kort voor overlijden | Eierstokkanker |
| Reverse T3 | Onwerkzame vorm van T3, ontstaat uit thyroxine door afsplitsing van een jodiumatoom (een andere dan bij de vorming van T3). | Schildklierafwijkingen |
| Rhinitis, allergische | Allergische neusontsteking, zoals bij hooikoorts (zie ook Allergie). | |
| Rhodopsine | Staafjesrood. Kleurstof in de staafjes van het netvlies die deze cellen lichtgevoelig maakt. Om rhodopsine aan te maken heeft het lichaam vitamine A nodig. | |
| RIAGG | Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg | ADHD, Depressief en nu, Manisch depressief en nu, Dwangstoornissen |
| Richtinghoren | Het vermogen om de richting te bepalen waaruit het geluid afkomstig is. | |
| richtinghoren | vermogen om te horen uit welke richting geluid komt
| Alles over hoorproblemen |
| rigiditeit | stijfheid van de spieren als gevolg van een ziekte (in tegenstelling tot stijfheid daags na een ongebruikelijk grote lichamelijke inspanning) | Manisch-depressieve stoornis, Parkinson en nu |
| Ringworm | Ringvormige schimmelinfectie op de romp, waarbij de rand bestaat uit rode, schilferende huid (actieve groei van de schimmel) en het centrum weer normale huid vertoont (na de spontane genezing op die plaats). | |
| rinitis | ontsteking van het neusslijmvlies | Allergie bij kinderen |
| Rinne, proef van | Proef met een stemvork om geleidingsverlies in een oor aan te tonen. Hierbij wordt de trillende stemvork tegen het bot achter het oor geplaatst (meting van de geleiding van het geluid door het bot naar het binnenoor) tot de toon net niet meer gehoord word | |
| risicofactor | eigenschap, kenmerk of omstandigheid die ervoor zorgt dat iemand een vergroot risico loopt op het krijgen van een bepaalde ziekte (of gebeurtenis). Roken is bijvoorbeeld een risicofactor voor het krijgen van longkanker | Hoge bloeddruk, Cholesterol |
| risicogroepen | mensen bij wie bepaalde kenmerken vaker voorkomen | |
| risicoprofiel | het totale risico op een hart- of vaatziekte bij iemand met meerdere risicofactoren | |
| ritueel | geheel van handelingen die in een vaste volgorde op een vaste wijze verricht moeten worden en waaraan als het ware een magische betekenis wordt toegekend. Soms heel normaal en gezond, zoals de rituelen rond een huwelijksplechtigheid, maar soms ongezond in het kader van een dwangstoornis | |
| rivastigmine | geregistreerd medicament voor de symptomatische behandeling van een milde tot matige vorm van de ziekte van Alzheimer en parkinson-dementie
| Dementie doet ook pijn |
| RM | Afkorting van rechterlijke machtiging, een juridische maatregel waarmee iemand ook tegen zijn wil in een psychiatrisch ziekenhuis kan worden opgenomen. In tegenstelling tot bij een IBS, verloopt de gehele procedure hier van meet af aan via de rechtbank. | Manisch-depressieve stoornis, Manisch depressief en nu |
| RM | afkorting van rechterlijke machtiging, een juridische maatregel waarmee iemand ook tegen zijn wil in een psychiatrisch ziekenhuis kan worden opgenomen. In tegenstelling tot bij een IBS, verloopt de gehele procedure van meet af aan via de rechtbank
| |
| Rolandische epilepsie | Oude benaming van plaatsgebonden (idiopathische) epilepsie die uitgaat van de winding van Roland (gyrus Rolandicus), de motorische hersenschors. | Epilepsie |
| Röntgenstraling | Energierijke elektromagnetische straling. | Kanker en radiotherapie, Kanker en hormonale therapie, Kanker en chirurgie |
| Röntgentoestel | Toestel waarin röntgenstraling wordt opgewekt. | Kanker en radiotherapie, Kanker en hormonale therapie, Kanker en chirurgie |
| Rosacea | Op acne lijkende huidaandoening, vroeger ten onrechte acne rosacea genoemd, met roodheid, pukkeltjes en zichtbare verwijdingen van adertjes in de huid van de wangen, neus, voorhoofd en kin. Treedt meestal op bij vrouwen vanaf de leeftijd van 30 jaar. | |
| rotsbeen | deel van het slaapbeen om het binnenoor | Tinnitus, Alles over hoorproblemen |
| RTA | renale tubulaire acidose, aandoening van de nierbuisjes | Nierziekten |
| Rter | Remedial Teacher: Leerkracht die met kinderen werkt die speciale aandacht en zorg nodig hebben en professionele bijles geeft. Op basisschoolniveau gaat het meestal om problemen met taal, lezen en rekenen. | ADHD |
| Rugzakje | Zie LGF. | ADHD |
| Ruimte van Douglas | Ook Douglasruimte of Cavum Douglasi genoemd. Ruimte in de buik achter de baarmoeder. Bij het rechtop staan is dit het diepste deel van de buik. In dit deel van de buik kan baarmoederslijmvlies zich ophopen dat menstruatie na menstruatie afgestoten wordt, en hier kan zogenaamde ‘diepe endometriose’ ontstaan. | Endometriose |
Poiesz Uitgevers